W Polsce istnieją dwa systemy ochrony przyrody: przestrzenny i gatunkowy roślin i zwierząt.
Formy ochrony przyrody.
Parki narodowe – obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi, edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha. Parki narodowe nadzorowane są przez organizacje rządowe i Ministerstwo Środowiska. Rezerwaty przyrody – obszar zachowany w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi i krajobrazowymi. Ze względu na ingerencję człowieka rezerwaty dzielimy na: ścisłe (zachowanie przyrody bez oddziaływania człowieka) i częściowe (dopuszcza się ingerencję człowieka). Parki krajobrazowe – obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz krajobrazowe, tworzone w celu zachowania i popularyzacji w/w wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.Celem działania europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000 jest powstrzymanie wymierania zagrożonych roślin i zwierząt oraz ochrona różnorodności biologicznej na terenie Europy. Do wdrożenia sieci zobowiązane są wszystkie kraje Wspólnoty. Sieć natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), wyznaczone do ochrony populacji dziko występujących ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO), chroniące siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt. Pomnik przyrody – pojedynczy obiekt przyrodniczy, a także zespoły o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej, np. sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy, głazy narzutowe, źródła, wodospady, jaskinie. Stanowiska dokumentacyjne to ważne pod względem naukowym i dydaktycznym obszary występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Tą indywidualną formą ochrony przyrody mogą być również objęte miejsca występowania kopalnych szczątków roślin i zwierząt. Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarp. Zespół przyrodniczo – krajobrazowy – forma ochrony przyrody w Polsce. Bieżąca ustawao ochronie przyrody definiuje go jako „fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne”. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów ma na celu zapewnienie przetrwania i zachowania właściwego stanu ochrony dziko występujących rzadkich podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Organem administracji rządowej zajmującym się ochroną środowiska oraz ochroną przyrody jest Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Helena Król
